Halk arasında ‘Ben bu anı daha önce yaşamıştım.’ dediğimiz durumlara bilimsel olarak deja vu denmektedir. Peki, deja vu durumu nasıl oluşur ve hangi durumlar böyle hissetmemize sebep olur?
Deja vu ilk olarak 1876 yılında Emile Boriac tarafından kullanılan bir ifadedir ve aslında sahte aşinalık durumudur. Beynimizin o anda yaşadığımız olayı sanki daha önce de aynı şekilde yaşandığı hissine deja vu denmektedir. Deja vu uzun yıllar boyunca doğaüstü bir deneyim olarak nitelendirilmiştir. Ancak daha sonra bilimsel olarak açıklanmasıyla birlikte normal bir durum olarak kabul edilmiştir.
Deja Vu nasıl oluşur?
Beyin üzerine çalışmalar yapan bilim insanlarının her zaman ilgisini çeken deja vu durumu için günümüze kadar farklı birçok çalışma yapılmış ve açıklamalar geliştirilmiştir. Dejavu sırasında beynimizin temporal lob adı verilen bölgesi daha çok çalışır. Aslında biz nesneyi gözümüzle görüp beynimize sinyaller göndererek gördüğümüz nesenin yorumlanmasını bekleriz. Fakat bu sırada oluşan algı bozukluğuyla gördüğümüz nesneyi beynimiz yanlış yorumlayabilir. Sinir hücreleri bağlantılarında oluşan yanlış bir sinyalle, olayın yaşandığı zamanla ilgili olmadık yanlış hislere ve düşüncelere kapılabiliriz. Bu da sahte bir yaşanmışlık an olarak beynimize iletilir.Yaşadıklarımızı denetleyen başka bir mekanizmanın var olduğuna inanan bilim adamları, bu mekanizma sayesinde hissedilenlerin gerçek olmadığının anlaşıldığını söylüyor. Bu mekanizma sayesinde kişideki dejavu sona eriyor ve sadece “Bu anı daha önce yaşamıştım.” hissi kalıyor. Deja vu’nun oluşma durumunu kısaca bu şekilde açıklayabiliriz.
Deja Vuyu Tetikleyen Durumlar
Peki ya bu dejavuyu tetikleyen şey nedir? Ne yaparsak sizce bu duyguyu hissederiz? Yada isteyerek dejavu yaşayabilir miyiz? Aslında bu soruların hepsinin cevabı var. Yaşadığımız yer ve kişilerle bağlantılı olarak karşımıza çıkan dejavu için seyahat ve hareket tetikleyici etmenlerdir. Daha önce gitmediğimiz bir yerde bulunup yeni hatıralar kazanırken beynimizin oraya dair eski bir bilgisi yoktur. Bilmediğimiz bir yerde, beynimiz kendini korumak için daha önce orada bulunmuşuz hissini kendini korumak adına bize yaşatabilir. Böylece olası bir ‘karmaşa’ durumunun meydana gelmesi çok daha kuvvetli hale gelir. Şimdiye kadar yapılan birçok araştırmada, normalden fazla seyahat eden insanların dejavu hissini daha çok yaşadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Daha önce yaşanmışlık hissinin artmasında yaş da önemli bir etmendir. Genç yaşlardaki insanlarda daha çok gözlemlenen dejavu her yaştan insanda ayda bir veya iki defa gerçekleşir.Orta yaştaki insanlarda yarıya inen dejavu yaşama durumu, daha sonraki yıllarda yılda en fazla bir kez yaşanır ya da hiç yaşanmaz.
Dejavu için bilimsel anlamda söylenebilecek en genel yargılar bu şekildedir. Bu durumun herkeste arada bir yaşaması normaldir. Fakat sık sık dejavu hissine kapılıyorsanız bu durum bir hastalığın habercisi de olabilir.